Ο Άμλετ μιλά στους ηθοποιούς

William Shakespeare the "Bard of Avon" συνεχίζει να εμπνέει...

Το 2016 ονομάστηκε χρονιά Σαίξπηρ, μιας και κλείνουν 400 χρόνια από το θάνατο του (Απρίλιος 1564 - 3 Μαΐου 1616)
Οι χώρες γιορτάζουν τον μεγάλο ποιητή και τιμούν το έργο του με εκδηλώσεις και παραστάσεις.

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ ήταν Άγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας.Θεωρείται ευρέως ως ο σημαντικότερος συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα και ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως.

Μέσα από το έργο του φαίνεται η μεγάλη γνώση που είχε για την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία, για τις παραδόσεις των λαών,τη λογοτεχνία και την ιστορία τους.

Μπορεί άραγε ένας μόνο άνθρωπος να γνωρίζει τόσα πολλά και να παράγει τόσο πλούσιο έργο; είναι δικά του όλα τα έργα; είχε συνεργάτες όταν έγραφε και ποιους; ήταν υπαρκτό πρόσωπο ο Σαίξπηρ;
Πολλές ερωτήσεις βασανίζουν ακόμα τους ανθρώπους που ασχολούνται με το έργο του.
To be or not to be όπως θα έλεγε ο ίδιος, ή αλλιώς είμαι ή δεν είμαι, υπάρχω ή δεν υπάρχω;
Και πότε άραγε υπάρχω; 

Ο πιο πολυδιαβασμένος και μελετημένος συγγραφέας της αγγλικής γλώσσας έχει επηρεάσει σημαντικά συγγραφείς, ποιητές, μουσουργούς, ερευνητές, ανθρώπους του θεάτρου.

Μέσα στο έργο του Άμλετ, όπου πρόκειται για μια από τις τραγωδίες του, καταφέρνει με μεγάλη μαεστρία να περάσει το πιο σημαντικό μάθημα στην τέχνη της υποκριτικής μέσα από τα λόγια του Άμλετ προς τους ηθοποιούς που έχουν φτάσει στο παλάτι για να δώσουν παράσταση.

Ο μονόλογος αυτός είναι τόσο μεστός και τόσο ουσιαστικός, ανακαλώντας όλα τα προβλήματα και τις αρετές της τέχνης.

Όσα έλεγε ο Σαίξπηρ το 1602,άρχισαν να εφαρμόζονται συνειδητά πολλά χρόνια αργότερα.

Ο σημαντικός θεατράνθρωπος και σκηνοθέτης της Ρωσίας, Κονσταντίν Σεργκέγεβιτς Στανισλάφσκι, άρχισε να τα εφαρμόζει όσα έλεγε ο Άμλετ/Σαίξπηρ και να προσπαθεί να βρει την αλήθεια στο θέατρο, μόλις το 1898!

Αυτό αποδεικνύει πόσο πρωτοπόρος ή καλύτερα διαχρονικός ή ακόμα καλύτερα τίποτα από όλα αυτά, παρά μόνο πόσο ο Σαίξπηρ διαπερνά το χρόνο και είναι "παρών".

Αντιγράφω τον μονόλογο, οδηγός σπουδαίος για ηθοποιούς ακόμα και σήμερα, αλλά και υλικό προς σκέψη για τους αφηγητές...και για όλους μας.

ΠΡΑΞΗ ΤΡΙΤΗ

ΣΚΗΝΗ 2

(Στην Αίθουσα.Μπαίνουν ο Άμλετ και τρεις από τους ηθοποιούς)

ΑΜΛΕΤ

Να αρθρώνετε καθαρά παρακαλώ, όπως είπα εγώ

τα λόγια μου και σας έδειξα πως ν'ακουμπούν μόλις

στην γλώσσα σας οι λέξεις.Όμως αν το στόμα σας

έμαθε μόνο να μασάει κι όχι να μιλά

όπως στους περισσότερους ανθρώπους και σε πολλούς

από τους ηθοποιούς μας, καλλίτερα τα λόγια να τα πει

ο διορισμένος κράχτης.Ούτε να πριονίζετε τον αέρα

με τα χέρια σας.Σε όλα να έχετε ένα κράτημα

Να κρατιέστε γερά στον χείμαρρο την τρικυμία στον χαλασμό

αν έτσι νοιώθετε, τους πάθους σας.Να δίνετε σ' όλα αυτά

μια απαλότητα.Το πάθος βγαίνει πιο δυνατό άμα 

το αδυνατίζεις.Μου πιάνεται η ψυχή ν' ακούω

έναν τριχωτό ρωμαλέο τύπο περιχυμένο πούδρες

να κατασπαράζει ένα πάθος.Να το δαγκώνει με λύσσα

Να ξεκουφαίνει τους εξώστες όπου ποτέ δεν φθάνει

κανένα νόημα, μονάχα οι πόζες κι η βοή.Μου έρχεται 

να μαστιγώσω όλους αυτούς που μ' έναν γελοίο οίστρο

υπερπαίζουν και κάνουν τον Ηρώδη πιο Ηρώδη.

Παρακαλώ αυτά να λείψουν.

ΠΡΩΤΟΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ

Το εγγυώμαι Αξιότιμε

ΑΜΛΕΤ

Ούτε να πάτε στο άλλο άκρο και να παίζετε

τάχα λιτά.Αδιάκοπα ελέγχετε το παίξιμο σας

Να βρίσκετε πάντα το φυσικό δέσιμο της δράσης

με τον λόγο.Κυρίως αυτό, μην απομακρύνεσθε

από τους απλούς τρόπους της φύσης.Η τέχνη

δεν ανέχθηκε ποτέ ό,τι είναι έξω από το μέτρο της

και πάντα το θέατρο σήκωνε ψηλά έναν καθρέφτη

για να κοιτάζεται η φύση.Αντανακλά την αρετή

και όχι τον ενάρετο το πέσιμο, όχι τον πεσμένο.

Εκεί αναγνωρίζει ο καιρός την πραγματική ηλικία του

και εμπιστεύεται το είδωλο της μορφής του.Το πάρα πολύ

ή το πολύ λίγο θα κάνει ίσως τους αδιάφορους

να γελάσουν, οι δίκαιοι όμως θα λυπηθούν

Αυτήν την δικαιοσύνη για την τέχνη να επιζητάτε

Ας είναι κι από έναν.Τους άλλους, όλους αφήστε τους-

κι ας είναι οι πιο πολλοί.Είδα να παίζουν ηθοποιοί

που μάλιστα λατρεύθηκαν από μερικούς και δεν καταλάβαινα

από την φωνή και το περπάτημα τους σε τι είδος ανήκαν

Ούτε χριστιανοί ούτε ειδωλολάτρες.Ούτε άνθρωποι

Έκρωζαν κι είχαν σπασμούς.Τότο αποτρόπαια 

μιμούνταν τους ανθρώπους που σκέφτηκα πως πλάσθηκαν

έτσι κακοί από παραγυιούς της φύσης

ΠΡΩΤΟΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ

Ελπίζω Κύριε

κι ως προς αυτό να έχουμε γίνει καλλίτεροι

ΑΜΛΕΤ

Να γίνετε ακόμα πιο καλοί.Και για τους κωμικούς σας

Συγκρατήστε τους.Να μη λεν περισσότερα από όσα

έχουν να πουν.Και να μη γελάν για να γελάσουν κάποιοι

και μέσα στα γέλια δεν προσεχθεί και χαθεί

ένα καλό κομμάτι του έργου.Αυτό είναι χυδαίο

και δείχνει την θλιβερή ματαιοδοξία του ηθοποιού

που το εκμεταλλεύεται.Φύγετε να είστε έτοιμοι

(μετάφραση Γιώργος Χειμωνάς, εκδόσεις Κέδρος)

Για τους παραμυθόφιλους,θυμίζω ότι ο Βασιλιάς Ληρ, ένα ακόμα αγαπημένο μου έργο, έχει βασιστεί στο λαϊκό παραμύθι "Σ'αγαπώ σαν το αλάτι".Ο Ληρ αρνείται, αν και γέρος πια, ν' αφήσει τούτον τον κόσμο και θεωρεί ότι η αγάπη που θα του ομολογήσουν οι κόρες του, θα τον "δέσει" στον επίγειο κόσμο.

Πες μου πόσο μ' αγαπάς,ρωτά ο πατέρας-Ληρ.
"Δεν ξέρω τι να πω.Δεν ξέρω πως να βάλω στο στόμα την καρδιά μου" λέει η μικρή κόρη.

Είμαι σίγουρη ότι ο Σαίξπηρ γνώριζε πολλά παραμύθια και τα τιμούσε με τον τρόπο του.Θα επανέλθω στο θέμα...

Για επίλογο, φράσεις του μεγάλου βάρδου:

"Ο σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα"

"Ό,τι έζησε πρέπει να πεθάνει και μέσα από τη φύση να περάσει στην αιωνιότητα"

"Υπάρχει μία μόνο ιστορία για όλες τις ανθρώπινες ζωές"